Quê Hương Trạng Nguyên Tống Trân - Cúc Hoa - Tháng 12/2013

Lược Truyện
TỐNG TRÂN - CÚC HOA
Tống Trân là con cầu tự của một cự phú ở huyện Phù Hoa, trước đời vua Lý Nam Đế.
Mới ra đời thì gặp cảnh:
Ai ngờ tạo hóa cơ cầu,
Có con, hết của, thêm đau lòng người.
Lên ba tuổi thì cha mất, lên tám tuổi thì phải dắt mẹ đi ăn mày.
Hôm ấy, Tống Trân dắt mẹ tới nhà của một trưởng giả, con gái của trưởng giả thương tình mang gạo ra cho thì bị cha bắt gặp, bèn bắt nàng lấy Tống Trân làm chồng, và đuổi khéo ra khỏi nhà.
Dù vậy, Cúc Hoa vẫn đảm đang công việc:
Cơm thời để nuôi mẹ chồng,
Kính hiếu một lòng trời đất xét cho.
Muối dưa chang quản đói no,
Khuyên chồng đèn sách để hồ làm nên.
Cúc Hoa bán cả vàng mẹ cho để rước thầy về dạy chồng học. Học được nửa năm, vua mở hội thi. Tống Trân tham dự kỳ thi cùng năm nghìn cống sĩ. Chàng đậu Trạng nguyên được vua ban áo mão và gả công chúa cùng tuổi cho chàng. Tống Trân lấy nhà nghèo mà từ chối, được vua cho vinh quy bái tổ. Chưa vui sum họp được bao ngày thì Tống Trân phải từ biệt Cúc Hoa về triều nhận chiếu chỉ đi sứ nước Tần dài tới mười năm do vua nghe nhời tấu xin của công chúa.
Tới nước Tần, nhờ trí thông minh và tài khôn khéo Tống Trân không chỉ thoát được những lần hãm hại mà còn giúp vua Tần xử nhiều vụ án rắc rối. Thế nên từ tâm trạng khinh ghét vua Tần chuyển sang mến phục, phong cho “lưỡng quốc Trạng nguyên” và gả công chúa cho chàng. Một lần nữa Tống Trân viện cớ:
Tôi là hàn sĩ học trò,
Tôi đâu dám sánh con vua ngọc lành.

Vua Tần không căm ghét mà lại cho xây nhà ở nội thành giúp vua.
Ở quê nhà, Cúc Hoa một lòng một dạ, làm lụng vất vả nuôi mẹ, chờ chồng. Thấy Tống Trân bảy năm chưa về, trưởng giả sai người gọi Cúc Hoa về. Khuyến dụ con gái không được, trưởng giả bèn nhốt và hành hạ nàng khiến:
Cúc Hoa mày võ, xương mòn,
Phần đau cha đánh, phần thương mẹ chồng.

Trưởng giả còn bắt mẹ của Tống Trân xuống ở trong chuồng trâu. Quá đau khổ và quyết thủ tiết chờ chồng, đêm hôm ấy Cúc Hoa trốn khỏi nhà. Đến núi Ba Vì, nàng định quyên sinh. Thần Sơn Tinh hiểu rõ tình cảnh, hóa thành mãnh hổ, mang thư của nàng qua nước Tần trao tận tay Tống Trân.
Nhận được thư, Tống Trân mang vào triều tâu lên vua. Vua Tần cảm động khen ngợi.
Nước Nam sao lắm người hay,
Mới mười mấy tuổi thảo ngay thờ chồng.
Và đồng ý cho Tống Trân về nước trước kỳ hạn năm tháng, Tống Trân trả nhời thư cho Cúc Hoa và nhờ mãnh hổ mang về.
Ở nhà, Phú ông đi tìm gặp và đưa Cúc Hoa về rao gả cho đình trưởng. Qua ba năm ở rể của đình trưởng, trưởng giả tổ chức đám cưới linh đình. Cùng lúc ấy Tống Trân trên đường về. Tới đầu làng, biết rõ nguồn cơn, chàng đóng vai người ăn mày vào xin ăn. Chàng len lỏi khắp nhà, tai nghe mắt thấy cảnh Cúc Hoa khóc chồng, thương mẹ chồng, xuống chuồng trâu gặp và nói chuyện cùng mẹ, ... Tống Trân gặp và biết suy nghĩ, cách đối xử của tất cả mọi người trong tiệc cưới. Tới ngày đình trưởng rước dâu, Tống Trân cùng quân sĩ xuất hiện. Chàng xét xử phân minh, mẹ con và vợ chồng đoàn tụ.
Ở nước Tần, công chúa Bạch Hoa xin vua cha cho qua Nam Việt sum họp cùng Tống Trân. Giữa biển khơi đoàn ghe tàu bị giông bão đánh chìm, công chúa trôi dạt vào núi Cô Hồng, được bầy hươu rừng cứu sống, nuôi dưỡng. Tống Trân đi săn hươu gặp và đưa công chúa về nhà, phân chia ngôi thứ, gia đình hạnh phúc.
Vườn xuân cây phúc nở hoa,
Bút nghiên lại nối khôi khoa bảng rồng.
+ Tài Liệu tổng hợp về Tống Trân - Cúc Hoa:
https://tongtran.blogspot.com/2022/03/truyen-tho-nom-tong-tran-cuc-hoa.html
Bản đánh máy mới sẽ được chia sẻ sau khi hoàn thiện công việc biện tập lại cho đẹp và đầy đủ thông tin hơn cho một cuốn Truyện Thơ Nôm có kèm thêm chữ Nôm bản 1914, và có nhiều thông tin từ nhà Đền cùng các sắc phong của vua phong tặng để lại hiện vẫn còn lưu trữ trong nhà Đền của địa phương cùng những thông tin lịch sử gắn liền với quê hương chính xác hơn kèm thêm các câu đấu, câu thơ do các tác giả viết tặng.